Vandaag exact twee jaar geleden, op 12 mei 2018, stond ik met mijn lieve vrienden op het strandje van Balk met champagne mijn afstuderen te vieren. Net daarvoor had ik mijn Master’s Project online via Zoom verdedigd tegenover mijn Amerikaanse professor en medestudenten. Als ik nu terugkijk op die dag, lijkt de wereld in veel opzichten te zijn omgedraaid. Met zoveel mensen bij elkaar felicitatiezoenen en knuffels uitwisselen en uit elkaars champagneglas drinken is vandaag de dag uit den boze. En Zoom was toen nog heel ongewoon, net zoals mijn afstudeeronderwerp “verrassing”.
Mijn jarenlange change studie bracht me bij de overtuiging dat we in een tijd waarin steeds meer te voorspellen is, verrassing actief moeten blijven opzoeken ten behoeve van onze flexibiliteit en creativiteit. Een boodschap die het tot een paar maanden geleden vooral in de zakenwereld vaak nog niet won van de liefde voor zaken als big data. Aandeelhouders en toezichthouders vragen in deze snel veranderende wereld om zekerheid en duidelijkheid en daarom wordt er veel geïnvesteerd in voorspelbaarheid en kennis. Dat snap ik. EN daar schuilt een gevaar in. Hoe meer we in staat zijn verrassing uit te bannen, hoe minder vaardig we worden om ermee om te gaan als we wel met verrassing worden geconfronteerd.
De negatieve verrassing die Corona heet, maakt wel pijnlijk duidelijk hoe belangrijk het is om te kunnen gaan met het onbekende. Heb jij je verrassingsspieren getraind, waardoor je de flexibiliteit en creativiteit hebt om de positieve kanten en soms zelf kansen in deze negatieve situatie te zien? Of zit je in zak en as en heb je daar nog wel wat te ontwikkelen? De sportscholen zijn dan misschien nog wel een tijd dicht. Je verrassingsspieren kun je direct trainen! Door openheid voor ervaringen te trainen met een viertal verrassing strategieën.
Elke nieuwe levenservaring, zowel de fantastische als de traumatische, verbreden ons repertoire aan ervaringen. Een nieuwe ervaring vraagt om een nieuwe reactie. Waardoor we leren en groeien door buiten onze bestaande patronen te treden. Dat leidt weer tot flexibiliteit en creativiteit. Zo leren we beter om te gaan met elke volgende nieuwe ervaring. Kortom, hoe meer je traint, hoe beter je erin wordt. Let wel, ons brein is er op gericht ons te beschermen. Ons brein probeert ons zoveel mogelijk langs die gebaande paden te sturen die ons weghouden van risico en gevaar. Dit is onbewust en voert terug naar de tijd dat we nog bang moesten zijn om te worden opgegeten door een tijger of dat de bessen die we uit de natuur aten giftig konden zijn. Om creatief om te kunnen gaan met de complexe gevaren waar we anno 2020 mee te maken hebben, is het belangrijk om bewust ook de paaltjes uit te zetten voor het bewandelen van verrassingspaden. Zoals beloofd geef ik je vier strategieën om via verrassing op je creatieve pad te komen:
1: Vind de balans tussen het bekende en het onbekende. Wanneer een nieuwe ervaring je overvalt of wanneer je er zelf voor kiest een nieuwe ervaring aan te gaan, is het belangrijk dat niet alles tegelijk verandert. Alles dat stevig moet staan, heeft een sterk fundament nodig. Dat vind je in het bekende. Geef aandacht aan rituelen, gewoontes en/of routines. Zo hebben wij hier op dag 1 van thuiswerken en -onderwijs met elkaar afgesproken de vaste doordeweekse ritmes aan te houden. We staan op tijd op, direct gevolgd door douchen en ontbijten. En dat werkt activerend.
2: Reframe. Je kunt op verschillende manieren naar dezelfde situatie kijken. Je kunt in deze uitdagende tijden kijken naar de dingen die je niet hebt. Maar je kunt net zo goed kijken naar wat je wel hebt. Als je jezelf een andere vraag stelt, gaat je brein op zoek naar andere oplossingen. Ik zie nu bijvoorbeeld ondernemers die alleen kijken naar de opdrachten die nu niet doorgaan en ik zie ondernemers die focussen op hoe ze hun bedrijf, producten of diensten verder kunnen ontwikkelen in de tijd die nu ontstaat. Door de vraag stellen – “Hoe kan ik deze tijd benutten om de opgelopen schade nu op een later tijdstip te compenseren of te overtreffen?” – ga je op zoek naar opbouwende oplossingen. En dan hoor ik sommigen denken: “Ja, maar de ene ondernemer heeft meer zorgen om te overleven dan de ander die wellicht minder monden te voeden heeft, of een ruimere buffer heeft.” Klopt! EN ook die zorgen kun je reframen. Hoe helderder jij je zorgen hebt, hoe beter je deze kunt herformuleren naar een oplossingsgerichte vraag waar je mee aan de slag kunt. Toen ik mezelf keer op keer dezelfde berekeningen zag maken over hoeveel maanden ik zonder opdrachten door kan en het patroon in mijn gedrag herkende, heb ik mijn accountant gebeld en met hem financiële ruimte besproken en gecreëerd, waardoor ik mijn brein nu kan bezighouden met ontwikkeling van mijn diensten voor toekomstige opdrachten.
3: Wees mindful. Verrassende situaties kunnen overweldigend zijn, omdat er zoveel onduidelijkheid is. Hoe meer je probeert te overzien, hoe meer je je bewust bent van de onzekerheid. De kunst is om niet teveel vooruit te willen kijken, maar in het hier en nu te doen wat moet gebeuren. Een mooie uitspraak van IDEO is, “staying in the fog”. Als je in de mist in de auto zit, kun je maar een paar meter vooruit kijken. Je focust je op de eerste meters en pas als je die hebt overbrugd, zie je de volgende meters. Nu twee maanden in Coronatijd, kunnen we vast allemaal voorbeelden aanwijzen van mensen en organisaties die bij zichzelf zijn gebleven en in rust verstandige stappen hebben genomen die passen bij de situatie en de visie. Terwijl we anderen direct in de eerste dagen met oplossingen naar buiten hebben zien komen die minder passend en daarmee duurzaam lijken. Hoe spannender en onbekender de situatie, hoe groter de neiging om het weg te willen werken, en hoe belangrijker het eerst te laten zijn en te onderzoeken hoe mee om te gaan. En dat leidt tot de vierde en laatste strategie:
4: Wees nieuwsgierig. Hoe nieuwsgieriger je bent naar het onbekende, hoe meer je erover ontdekt. En hoe meer je erover ontdekt, hoe groter de kans dat je mogelijkheden gaat zien. Als je nieuwsgierig bent naar mogelijkheden en ernaar op zoek gaat, vind je ze ook. En juist voor diegenen die verrassing eigenlijk maar niks vinden, is dit een fantastische strategie. Hoe nieuwsgieriger je bent, hoe beter je de verschillende kanten van het onbekende ontdekt, waardoor je steeds meer onontgonnen terrein ontdekt en dus minder verrast wordt. Dus de strategie leert je beter met verrassing omgaan EN je zult merken dat je minder vaak voor verrassingen komt te staan, omdat je beter geïnformeerd bent.
Vandaag, twee jaar na mijn afstuderen, is verrassing heel gewoon en ervaar ik persoonlijk hoeveel rust, geluk en kansen ontstaan wanneer je verrassing zien als de katalysator voor (creatieve) groei. Laten we samen de Corona-tijd gebruiken om te ervaren dat negatieve verrassingen ons niet breekt, maar dat het ons zo flexibel maakt dat we niet alleen terugveren, maar er uiteindelijk verder door vooruit komen.
